Thực Phẩm Biến Đổi Gen GMO Có Gây Hại Không?

Ngày càng có nhiều tranh cãi về thực phẩm biến đổi gen (GMOs).

Tuy nhiên bất chấp các tranh cãi này, thực phẩm biến đổi gen vẫn được tìm thấy trong hầu hết các loại thực phẩm trên thị trường – và thường thì không có nhãn mác.

Vì vậy, điều quan trọng là bạn phải hiểu được đặc trưng khoa học đằng sau nó.

Bài viết này giải thích thực phẩm biến đổi gen là gì và tác động của chúng tới sức khỏe của bạn như thế nào.

Thực phẩm biến đổi gen (GMO) là gì?

GMO là viết tắt của từ “sinh vật biến đổi gen” (genetically modified organism).

Thuật ngữ này được dùng cho các thực phẩm có gen được biến đổi bằng công nghệ sinh học.

Dùng cách biến đổi gen này, các nhà khoa học có thể tạo ra các giống cây mới với các chất lượng được xác định trước, chẳng hạn như có khả năng kháng vi rút hoặc kháng thuốc trừ sâu.

Để có thể hiểu được cách thức hoạt động này là gì, chúng ta cần tìm hiểu một số nguyên tắc cơ bản về di truyền học.

Khái niệm cơ bản về Di truyền học

Di truyền học là một môn khoa học nghiên cứu về gen và di truyền.

Gen chứa các mã hướng dẫn về việc sinh vật tồn tại như thế nào. Những hướng dẫn này về cơ bản là mã DNA được tìm thấy bên trong các tế bào.

Gen sẽ hướng dẫn các tế bào phải làm gì, cuối cùng là chúng xác định xem sinh vật sẽ trông như thế nào và sẽ có những thuộc tính gì. Tất cả các sinh vật sống đều thừa hưởng gen từ tổ tiên, đó là lí do vì sao mà chúng ta đều trông giống bố mẹ mình.

Tuy nhiên gen không hoàn toàn mang tính ổn định. Chúng có xu hướng thay đổi và được gọi là đột biến gen.

Đây là một phần lí do tại sao mỗi cá nhân lại có những đặc điểm thể chất độc nhất. Các mã gen có xu hướng hơi khác nhau giữa các cá thể cùng loài.

Tổng kết: Gen chứa thông tin về việc sinh vật sẽ trông như thế nào và chức năng ra sao. Các gen hơi khác nhau giữa các cá thể cùng loài.

Tiến hóa

Tiến hóa là một thuật ngữ miêu tả những thay đổi của sinh vật qua nhiều thế hệ.

Những thay đổi này xảy ra vì đột biến gen giữa các cá thể, ngay đối với cả các sinh vật trong cùng một loài.

Tiến hóa thường là một quá trình rất chậm, và được xác định bởi sự thích nghi của sinh vật với các điều kiện môi trường cụ thể.

Dưới đây là một số ví dụ đơn giản:

Một vài loại thực vật được tìm thấy trên một hòn đảo. Hòn đảo này có khí hậu ẩm ướt và những loại thực vật này phải thích nghi để phát triển trong môi trường ẩm ướt này.

Dần dần trải qua hàng nghìn năm, khí hậu biến đổi từ ẩm ướt sang khô.

Do sự biến thiên của từng cá thể, một vài loại thực vật có khả năng chịu được điều kiện môi trường khô hơn các loại khác

Những cây này sống sót trong khi các cây ít chịu được khô hạn hơn thì chết đi trước khi chúng có thể tạo ra hạt giống.

Kết quả cuối cùng là một quần thể thực vật thích nghi được với điều kiện khô.

Đây được gọi là chọn lọc tự nhiên, và cụm từ “mạnh được yếu thua” được xuất phát từ đây. Các gen thích hợp nhất để tồn tại với môi trường được truyền lại cho các thế hệ sau.

Tổng kết: Sự biến đổi về mặt di truyền thúc đẩy sự lựa chọn của tự nhiên. Một số cá thể có khả năng sống sót và sinh sản, qua thời gian có thể thay đổi cả một loài sinh vật.

Nguyên tắc chọn lọc

Con người đã sử dụng các nguyên tắc tự nhiên này để tạo ra nhiều giống cây trồng và động vật thuần hóa. Đây được gọi là giống chọn lọc.

Chọn lọc giống là một quá trình diễn ra nhanh hơn tiến hóa. Nó dựa trên việc chọn lọc những cá thể có những tính chất mong muốn và nhân giống chúng với nhau.

Chẳng hạn, bò được nhân giống chọn lọc để sản xuất nhiều sữa hơn, và táo được lựa chọn để cho ra quả táo to hơn.

Với sự biến đổi về di truyền, quá trình này diễn ra nhanh hơn và chính xác hơn.

Tổng kết: Chọn lọc giống liên quan đến việc chọn lọc những cá thể với những tính chất mong muốn và nhân giống chúng với nhau.

Biến đổi gen

Biến đổi gen là công nghệ cho phép các nhà khoa học thay đổi vật liệu di truyền của sinh vật.

Điều này thường được thực hiện bằng cách chuyển một gen từ sinh vật này sang sinh vật khác, tạo cho chúng những đặc điểm mới.

Ví dụ sự biến đổi gen di truyền có thể dùng làm cho cây cối chống lại được bệnh tật hay thuốc trừ sâu

Biến đổi gen cũng có thể được sử dụng để tăng giá trị dinh dưỡng cho thực vật, cho phép chúng phát triển nhanh hơn và vị ngon hơn. Có vô vàn cách thức như vậy.

Dưới đây là một số ví dụ về thực phẩm biến đổi gen (GMO):

• Bắp và đậu nành chống thuốc chống diệt cỏ: Ngô và đậu nành được cải tiến để dung nạp chất glyphosate diệt cỏ được tìm thấy ở Roundup. Điều này cho phép nông dân phun thuốc các cánh đồng của họ bằng chất diệt cỏ để diệt cỏ dại.
• Đu đủ chống virus: Tại Hawaii, đu đủ được biến đổi di truyền để có thể chống lại virus gây bệnh đốm.
• Gạo vàng: các nhà khoa học Thụy Sĩ đã phát triển gạo vàng – một loại gạo sản sinh ra beta-carotene, một chất chống oxy hóa mà cơ thể có thể biến đổi nó thành vitamin A (1).

Các loài cây khác thường bị biến đổi gen như hạt cải dầu (được dùng để làm dầu canola) và hạt bông.

Tổng kết: Sự biến đổi gen cho phép các nhà khoa học biến đổi gen giữa các sinh vật. Kỹ thuật này chính xác hơn so với chọn lọc giống và cung cấp những khả năng cải tiến vô tận.

Ngày nay thực phẩm GMO rất phổ biến

Số lượng thực phẩm GMO trên thị trường thế giới đang ngày càng gia tăng.

Tuy nhiên rất khó ước lượng lượng thực phẩm GMO chính xác bạn nạp vào cơ thể. Đó là bởi vì những thực phẩm này không phải lúc nào cũng được dán nhãn GMO.

Tại Mỹ, thực phẩm GMO không cần phải dán nhãn. Ngược lại ở châu Âu yêu cầu tất cả các thực phẩm GMO đều phải dán nhãn.

Có rất ít thực phẩm GMO trên thị trường châu Âu. Những thực phẩm dạng này dễ dàng tìm thấy hơn tại thị trường Mỹ.

Khoàng 70-90% cây trồng biến đổi gen được dùng để chăn nuôi gia súc, và hơn 95% động vật sản xuất thực phẩm tại Mỹ được nuôi bằng thức ăn GMO.

Nếu bạn ăn đậu nành, đặc biệt là các chế phẩm làm từ đậu nành thì có thể hầu hết là chúng đến từ cây trồng biến đổi gen. Hơn 90% đậu nành là biến đổi gen (2).

Nên lưu ý rằng đậu nành, ngô và cải dầu là những thực phẩm rất phổ biến tại thị trường Mỹ. Nếu bạn ăn các thực phẩm đã qua chế biến, thì hầu như có thể là bạn đã ăn một số thực phẩm đã bị biến đổi gen.

Tổng kết: Thực phẩm biến đổi gen (GMO) nói chung không được dán nhãn khi tiêu thụ ở thị trường Mỹ. Hầu hết các thực phẩm đã qua chế biến tại Mỹ đều chứa đậu nành, ngô và cải dầu; vì thế nếu bạn ăn thực phẩm đã qua chế biến, rất có thể bạn đang ăn một lượng thức ăn từ thực phẩm biến đổi gen.

Tranh cãi xung quanh thực phẩm biến đổi gen

Thực phẩm biến đổi gen luôn là một vấn đề gây tranh cãi.

Quan điểm của mọi người về thực phẩm GMO thường dựa trên các khái niệm đạo đức, tôn giáo và triết học.

Các quan niệm khoa học sai lầm cũng thường ảnh hưởng tới niềm tin của người dùng (3).

Tuy nhiên, có rất nhiều câu hỏi chưa được giải đáp liên quan tới biến đổi di truyền học quy mô lớn và nền nông nghiệp GMO.

Một số nhà khoa học lo ngại về tác động tiềm ẩn và tính bền vững tới môi trường sinh thái. Trong khi đó, một số khác lại tin rằng biến đổi gen có thể mang lại những tác động có ích tới môi trường tự nhiên cho những kế hoạch lớn hơn cho sinh vật.

Những người ủng hộ thực phẩm biến đổi gen cũng cho rằng việc biến đổi gen là cần thiết để ngăn ngừa tình trạng khan hiếm lương thực khi dân số thế giới ngày càng gia tăng.

Tuy nhiên hầu hết mọi người đều tránh sử dụng thực phẩm biến đổi gen vì họ cho rằng những thực phẩm này không lành mạnh.

Tổng kết: Biến đổi gen là một chủ đề gây tranh cãi và có rất nhiều câu hỏi xoay quanh vấn đề này chưa được giải đáp.

Thực phẩm GMO có hại cho sức khỏe hay không?

Thực phẩm biến đổi gen không thể nói chung là lành mạnh hay có hại cho sức khỏe.

Nó phụ thuộc hoàn toàn vào các cá thể cây trồng được biến đổi gen, và cần được đánh giá ở từng trường hợp cụ thể (4).

Một số người chỉ ra rằng việc chuyển đổi gen từ các loại cây lương thực dễ gây dị ứng, ví dụ như cây đậu phộng cũng có thể gây dị ứng tương tự như với các thực phẩm biến đổi gen. Mặc dù đây chỉ là một khả năng được đưa ra, việc thử nghiệm an toàn cũng ngăn chặn việc đưa những sản phẩm này ra thị trường tiêu thụ (5).

Có thể nói rằng, những rủi ro liên quan đến thực phẩm GMO được coi là thấp. Chúng nhiều hơn những rủi ro xuất phát từ cách xử lí gen truyền thống thông qua việc chọn lọc và nhân giống (6).

Đến nay, không có bằng chứng về việc thực phẩm GMO gây hại cho con người (7).

Tương tự như vậy với các nghiên cứu trên động vật cũng cho thấy thực phẩm GMO an toàn (2, 8, 9).

Tuy nhiên, mặc dù thiếu bằng chứng về việc chống lại thực phẩm GMO, thị trường vẫn có sự phản đối nhất định và các cuộc tranh luận vẫn thường xuyên diễn ra.

Điều này có thể một phần là do sự thiếu tin tưởng đối với các công ty sinh học. Cũng có một phần nguyên nhân là do sự xung đột luôn tiềm tàng giữa nhiều nghiên cứu khoa học (10, 11).

Tổng kết: Tự bản thân thực phẩm GMO không thể được đánh giá tổng quát là không lành mạnh hay độc hại. Không có bằng chứng rõ ràng để nói rằng những thực phẩm này có tác động tiêu cực với sức khỏe của con người.

Thuốc diệt cỏ Glyphosate (Roundup) có thể gây hại

Mặc dù không có bằng chứng chỉ ra rằng bản thân thực phẩm GMO không an toàn, nhưng ta cần xem xét một vài yếu tố xung quanh.

Một vài nghiên cứu trên động vật cho thấy các cây trồng kháng lại thuốc diệt cỏ khi bị phun thuốc diệt cỏ glyphosate (chất diệt cỏ Roundup của Monsanto) có thể gây ra các phản ứng phụ (12).

Một nghiên cứu đáng chú ý từ năm 2012 cho thấy ngô biến đổi gen đã bị phun glyphosate có thể thúc đẩy hình thành các khối u ung thư ở chuột.

Các nhà nghiên cứu đã cho rằng các khối u là kết quả của những ảnh hưởng độc hại của glyphosate hay là hoặc do bản thân sự biến đổi gen di truyền (13).

Các kết quả của cuộc nghiên cứu đã gây ra tranh cãi và tranh luận rất nhiều. Trên thực tế, tài liệu gốc đã được thu hồi, nhưng chúng đã được xuất bản trên một tạp chí vào cùng năm (14, 15, 16).

Một vài nghiên cứu khác trên động vật và các thí nghiệm trong ống nghiệm đã phát hiện những dấu hiệu bất lợi khi thử ngô và đậu nành biến đổi gen bị phun thuốc glyphosate.

Những nghiên cứu này cho thấy rằng một lượng nhỏ các chất diệt cỏ có thể gây hại, chứ không phải là do bản thân sự di truyền (17, 18).

Tổng kết: Trong khi bản thân thực phẩm GMO không được phân loại là không lành mạnh thì một số yếu tố liên quan có thể gây ra các phản ứng phụ. Thuốc diệt cỏ glyphosate (Roundup) được phun lên một số loại cây GMO có thể gây hại cho sức khỏe.

Thông điệp cần lưu ý

Các bằng chứng có sẵn chỉ ra thực phẩm GMO không có hại cho sức khỏe của con người.

Tuy nhiên những ảnh hưởng sức khỏe do việc phun thuốc diệt cỏ glyphosate lên thực phẩm GMO vẫn là vấn đề gây tranh cãi.

Hơn nữa, không có những bằng chứng rõ ràng rằng bản thân biến đổi gen làm cho thực phẩm trở nên không lành mạnh hoặc độc hại