Vô sinh là một vấn đề đang gia tăng trên toàn thế giới.
Nó ảnh hưởng đến khoảng 1/6 cặp vợ chồng, và theo ước tính của các nhà nghiên cứu thì khoảng 1/3 trường hợp vô sinh là do các vấn đề về khả năng sinh sản ở nam giới (1, 2).
Dù không phải lúc nào cũng có thể điều trị được, nhưng bệnh vô sinh đôi khi cũng có thể được cải thiện bằng một chế độ ăn uống, thực phẩm chức năng và lối sống lành mạnh.
Bài báo này sẽ liệt kê một số yếu tố về lối sống, thực phẩm, chất dinh dưỡng và thực phẩm chức năng chính có thể cải thiện khả năng sinh sản ở nam giới.
Vô sinh nam là gì?
Khả năng sinh sản là khả năng của con người có thể sinh sản bằng các phương pháp tự nhiên.
Vô sinh nam là khi một người đàn ông có ít khả năng làm cho bạn tình của mình mang thai. Điều này thường do chất lượng của tế bào tinh trùng.
Các yếu tố về chức năng tình dục và chất lượng tinh dịch sau đây có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản:
- Libido: còn được gọi là ham muốn tình dục. Các loại thực phẩm hoặc thực phẩm chức năng được cho là có tác dụng tăng libido được gọi là thuốc tráng dương.
- Rối loạn cương dương: còn được gọi là bất lực, đây là tình trạng nam giới không thể hoặc duy trì sự cương cứng.
- Số lượng tinh trùng: Một yếu tố quan trọng của chất lượng tinh dịch đó là số lượng hoặc nồng độ tinh trùng trong một lượng tinh dịch nhất định.
- Khả năng di chuyển của tinh trùng: một chức năng thiết yếu của tinh trùng khỏe mạnh là khả năng bơi. Sự di chuyển của tinh trùng được đo bằng tỷ lệ di chuyển của tế bào tinh trùng trong một mẫu tinh dịch.
- Mức testosterone: testosterone và hoóc-môn giới tính nam thấp có thể gây ra vô sinh ở một số nam giới.
Vô sinh có thể do nhiều nguyên nhân cũng như phụ thuộc vào di truyền, sức khoẻ tổng quát, độ khỏe mạnh, bệnh tật và các chất ô nhiễm có trong thực phẩm.
Thêm vào đó, lối sống lành mạnh và chế độ ăn uống là rất quan trọng. Một số thực phẩm và chất dinh dưỡng mang lại lợi ích cho khả năng sinh sản nhiều hơn những loại khác.
Dưới đây là 10 cách giúp tăng số lượng tinh trùng và khả năng sinh sản ở nam giới đã được khoa học chứng minh.
1. Dùng sản phẩm bổ sung Axit D-Aspartic
Axit D-aspartic (D-AA) là một dạng của axit aspartic, và là axit amin được bán dưới dạng thực phẩm chức năng.
Loại này khác hoàn toàn với axit L-aspartic, chất cấu thành nên nhiều protein và phổ biến hơn D-AA.
D-AA chủ yếu có trong một số tuyến, chẳng hạn như tinh hoàn, cũng như trong tinh dịch và tế bào tinh trùng.
Các nhà nghiên cứu tin rằng D-AA có liên quan đến khả năng sinh sản của nam giới. Trên thực tế, mức độ D-AA ở nam giới vô sinh thấp hơn đáng kể so với nam giới có khả năng sinh sản tốt (3).
Điều này được hỗ trợ bởi các nghiên cứu cho thấy các thực phẩm chức năng D-AA có thể làm tăng các yếu tố đóng vai trò thiết yếu trong khả năng sinh sản của nam giới như mức testosterone và hoóc-môn nam.
Ví dụ, một nghiên cứu quan sát ở nam giới vô sinh cho thấy dùng 2.66 gram D-AA trong ba tháng đã làm tăng nồng độ testosterone lên 30-60%, số lượng và khả năng di chuyển của tinh trùng tăng 60-100%.
Số lần mang thai của bạn tình cũng tăng lên (4).
Ngoài ra, một nghiên cứu đối chứng trên những người đàn ông khỏe mạnh cho thấy dùng 3 gram thực phẩm chức năng D-AA mỗi ngày trong hai tuần làm tăng mức testosterone lên 42% (5).
Tuy nhiên, các bằng chứng không hoàn toàn nhất quán. Các nghiên cứu ở vận động viên hoặc những người đàn ông có mức testosterone từ bình thường đến mức cao đã phát hiện ra rằng D-AA không làm tăng thêm mà thậm chí là giảm testosterone nếu dùng với liều cao (6, 7).
Nhìn chung, các bằng chứng hiện tại cho thấy bổ sung D-AA có thể cải thiện khả năng sinh sản ở nam giới có mức testosterone thấp, nhưng lại không có lợi ích cho nam giới với mức testosterone từ bình thường đến cao.
Các nghiên cứu sau này cần phải tìm hiểu về những nguy cơ và lợi ích tiểm ẩn lâu dài của các thực phẩm chức năng D-AA ở người.
Tóm lại: Bổ sung axit D- aspartic (D-AA) có thể cải thiện mức testosterone và khả năng sinh sản ở nam giới vô sinh hoặc những người có mức testosterone thấp. Tuy nhiên, các nhà khoa học chưa đưa ra được một kết luận thực sự xác đáng nào vào thời điểm này.
2. Tập thể dục thường xuyên
Tập thể dục không chỉ cải thiện sự tự tin và hiệu suất hoạt động – nó còn có thể làm tăng mức testosterone.
Nghiên cứu cho thấy nam giới tập thể dục thường xuyên có nồng độ testosterone cao hơn và chất lượng tinh dịch tốt hơn nam giới ít hoạt động (8, 9, 10).
Tuy nhiên, bạn nên tránh tập thể dục quá nhiều, vì nó có thể có tác dụng ngược lại và làm giảm mức testosterone. Hấp thụ kẽm có thể giảm thiểu nguy cơ này (11, 12, 13).
Nếu bạn ít tập thể dục nhưng lại muốn cải thiện khả năng sinh sản, bạn nên dành thời gian thực hiện nhiều hoạt động thể chất hơn.
Tóm lại: Tập thể dục thường xuyên có thể làm tăng mức testosterone và cải thiện khả năng sinh sản.
3. Bổ sung đủ vitamin C
Ứng kích oxy hóa là khi nồng độ của các loại oxy phản ứng (ROS) đạt đến mức có hại trong cơ thể.
Tình trạng này xảy ra khi các biện pháp phòng chống oxy hóa của cơ thể bị lấn át bởi bệnh tật, tuổi già, lối sống không lành mạnh hoặc các chất ô nhiễm môi trường (14, 15, 16).
ROS được sản xuất liên tục trong cơ thể, nhưng lượng chất này ở mức kiểm soát đối với người khỏe mạnh. Mức ROS cao có thể làm tăng tổn thương mô và viêm, từ đó tăng nguy cơ các bệnh mãn tính (17).
Cũng có một số bằng chứng cho rằng ứng kích oxy hóa và mức độ ROS quá cao có thể dẫn tới vô sinh ở nam giới (18, 19).
Việc hấp thụ đầy đủ các chất chống oxy hoá, chẳng hạn như vitamin C, có thể giúp chống lại một số các tác hại này. Cũng có các bằng chứng cho thấy sản phẩm bổ sung vitamin C có thể cải thiện chất lượng tinh dịch.
Một nghiên cứu ở nam giới vô sinh cho thấy uống 1,000 mg vitamin C bổ sung hai lần một ngày trong vòng hai tháng giúp tăng khả năng di chuyển của tinh trùng lên 92% và số lượng tinh trùng lên trên 100%, bên cạnh đó là làm giảm tỷ lệ các tế bào tinh trùng bị biến dạng lên 55% (20).
Một nghiên cứu quan sát khác ở các công nhân công nghiệp Ấn Độ cho biết uống 1,000 mg vitamin C năm lần một tuần trong ba tháng có thể chống lại sự tổn thương ADN gây ra do ROS trong tế bào tinh trùng.
Thực phẩm chức năng bổ sung vitamin C cũng cải thiện đáng kể số lượng và khả năng di chuyển của tinh trùng, đồng thời giảm số lượng tinh trùng bị biến dạng (21).
Nhìn chung, những phát hiện này cho thấy vitamin C có thể giúp cải thiện khả năng sinh sản ở nam giới vô sinh bị ứng kích oxy hóa.
Tuy nhiên, các nghiên cứu đối chứng cần được thực hiện trước khi đưa ra bất cứ tuyên bố nào.
Tóm lại: Ứng kích oxy hóa có thể dẫn đến vô sinh ở nam giới. Một số bằng chứng cho thấy rằng bổ sung chất chống oxy hóa, như vitamin C, có thể cải thiện khả năng sinh sản.
4. Thư giãn và hạn chế căng thẳng
Căng thẳng có thể làm giảm sự thỏa mãn tình dục cũng như khả năng sinh sản (22, 23, 24).
Các nhà nghiên cứu tin rằng hoóc-môn cortisol có thể là một phần nguyên nhân gây ra những tác động xấu của căng thẳng.
Căng thẳng kéo dài làm tăng mức cortisol. Chất này có ảnh hưởng vô cùng tiêu cực đến testosterone. Khi cortisol tăng thì mức testosterone có xu hướng giảm xuống (25, 26).
Trong khi tình trạng lo âu vô cớ nghiêm trọng được điều trị bằng thuốc, các dạng căng thẳng nhẹ hơn có thể được giảm bớt bằng nhiều liệu pháp thư giãn.
Kiểm soát căng thẳng có thể bằng các cách đơn giản như đi bộ trong thiên nhiên, thiền định, tập thể dục hay dành thời gian với bạn bè.
Tóm lại: Căng thẳng có thể làm giảm sự thỏa mãn tình dục và khả năng sinh sản. Kiểm soát căng thẳng và thư giãn nên được chú trọng trong hoạt động thường ngày.
5. Hấp thụ đủ vitamin D
Vitamin D là một chất dinh dưỡng có thể làm tăng nồng độ testosterone.
Một nghiên cứu quan sát cho thấy nam giới thiếu vitamin D nhiều khả năng sẽ có lượng testosterone thấp (27).
Nghiên cứu đối chứng ở 65 nam giới có mức testosterone thấp và thiếu vitamin D cũng ủng hộ kết luận này. Uống 3,000 IU vitamin D3 mỗi ngày trong một năm giúp tăng mức testosterone khoảng 25% (28).
Ngoài ra, nồng độ vitamin D cao cũng có mối liên quan đến cải thiện khả năng di chuyển của tinh trùng, nhưng những bằng chứng cho điều này là rất trái chiều (29, 30).
Tóm lại: Uống bổ sung vitamin D có thể làm tăng mức testosterone ở nam giới thiếu vitamin D và có nồng độ testosterone thấp.
6. Dùng thử cây tật lê (tribulus terrestris)
Cây tật lê, còn được gọi là puncturevine, là một thảo dược thường được dùng để tăng cường khả năng sinh sản của nam giới.
Một nghiên cứu trên nam giới có số lượng tinh trùng thấp cho thấy dùng 6 gram rễ cây hàng ngày trong hai tháng đã giúp cải thiện chức năng cương dương và ham muốn (31).
Dù tật lê không làm tăng nồng độ testosterone, nhưng nghiên cứu đã chỉ ra rằng nó có thể nâng cao tác dụng thúc đẩy ham muốn của testosterone (32, 33, 34).
Tuy nhiên, các nghiên cứu sau này cần nghiên cứu về tính chất kích thích tình dục và đánh giá những nguy cơ và lợi ích lâu dài của việc bổ sung loại cây này.
Tóm lại: Một nghiên cứu cho thấy rằng cây tật lê có thể làm tăng ham muốn tình dục và chức năng cương dương ở nam giới, nhưng bằng chứng hiện tại vẫn chưa được thật sự xác thực.
7. Dùng thực phẩm chức năng từ cỏ ca ri
Cỏ ca ri (tên khoa học là Trigonella foenum-graecum) là một loại thảo mộc được dùng phổ biến trong ẩn thực và y học.
Một nghiên cứu trên 30 người đàn ông tập thể dục bốn lần một tuần đã phân tích tác động của việc uống 500 mg chiết xuất cỏ ca ri mỗi ngày.
Kết quả là mức testosterone, sức khỏe, lượng mỡ giảm được của những người này đã tăng đáng kể, so với dùng giả dược (35).
Một nghiên cứu khác ở 60 người đàn ông khỏe mạnh cho thấy dùng 600 mg Testofen (thực phẩm chức năng từ chiết xuất hạt ca ri và khoáng chất) hàng ngày trong sáu tuần đã giúp cải thiện ham muốn, khả năng tình dục và sức mạnh (36).
Những phát hiện này đã được xác nhận bởi một nghiên cứu lớn hơn trên 120 nam giới khỏe mạnh. Dùng 600 mg testofen mỗi ngày trong ba tháng đã giúp cải thiện chức năng cương dương tự phát và tần suất hoạt động tình dục.
Ngoài ra, sản phẩm bổ sung này cũng làm tăng đáng kể mức testosterone (37).
Bạn nên nhớ rằng tất cả các nghiên cứu này đã dùng chiết xuất từ cỏ ca ri. Nhưng cỏ ca ri tươi, được dùng trong nấu ăn và trà thảo dược, có mang lại hiệu quả tương tự hay không vẫn là điều chưa được làm rõ.
Tóm lại: Một vài nghiên cứu về việc dùng cỏ ca ri để cải thiện khả năng tình dục và ham muốn đã cho thấy kết quả đầy hứa hẹn. Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu đều dùng thực phẩm chức năng chiết xuất hạt ca ri.
8. Hấp thụ đủ kẽm
Kẽm là một khoáng chất thiết yếu có trong thực phẩm động vật như thịt, cá, trứng và sò.
Lượng kẽm trong cơ thể có vẻ là một trong những nền tảng của khả năng sinh sản ở nam giới.
Các nghiên cứu quan sát cho thấy hàm lượng thấp hoặc thiếu hụt kẽm có thể dẫn đến nồng độ testosterone thấp, chất lượng tinh trùng kém và gia tăng nguy cơ vô sinh ở nam giới (38).
Ngoài ra, việc bổ sung kẽm làm tăng mức testosterone và tinh trùng ở những người thiếu kẽm (39, 40, 41).
Thêm vào đó, các sản phẩm bổ sung kẽm có thể hạn chế sự suy giảm testosterone gây ra bởi tập luyện thể dục cường độ cao (12, 13).
Các thử nghiệm đối chứng cần phải xác nhận những kết quả quan sát này.
Tóm lại: Việc bổ sung kẽm có thể làm tăng mức testosterone và cải thiện khả năng sinh sản ở nam giới có hàm lượng kẽm thấp hoặc thiếu hụt.
9. Cân nhắc dùng Ashwagandha (Sâm Ấn Độ)
Ashwagandha (tên khoa học là Withania somnifera) là một loại thảo dược đã được dùng ở Ấn Độ từ thời cổ đại.
Các nghiên cứu cho thấy ashwagandha có thể cải thiện khả năng sinh sản của nam giới bằng cách tăng nồng độ testosterone.
Một nghiên cứu ở nam giới có số lượng tinh trùng thấp cho thấy rằng uống 675 mg chiết xuất rễ ashwagandha mỗi ngày trong ba tháng đã cải thiện đáng kể khả năng sinh sản.
Cụ thể hơn, số lượng tinh trùng tăng 167%, thể tích tinh dịch tăng 53% và khả năng di chuyển của tinh trùng tăng 57% so với thời điểm bắt đầu nghiên cứu. Nếu đem ra so sánh thì những người được điều trị giả dược cho thấy kết quả khá kiêm tốn (42).
Mức testosterone tăng có thể là một phần nguyên nhân của nhưng cải thiện này.
Một nghiên cứu trên 57 thanh niên tập luyện theo một chương trình huấn luyện sức khỏe cho thấy rằng tiêu thụ 600 mg chiết xuất ashwagandha hàng ngày làm tăng mức độ testosterone, khối lượng cơ và sức mạnh, so với giả dược (43).
Những phát hiện này được ủng hộ bởi các bằng chứng quan sát chỉ ra rằng thực phẩm chức năng ashwagandha có thể cải thiện số lượng, khả năng di chuyển của tinh trùng, tình trạng chống oxy hóa và mức testosterone (44, 45).
Tóm lại: Ashwagandha là thảo dược có thể làm tăng mức testosterone và cải thiện khả năng sinh sản của nam giới.
10. Ăn củ maca
Củ maca là một thực phẩm thực vật phổ biến có nguồn gốc từ miền trung Peru. Từ lâu loại củ này đã được dùng vì có tác dụng tăng cường ham muốn tình dục và khả năng sinh sản.
Một số nghiên cứu ở nam giới cho thấy dùng 1.5-3 gram củ maca khô trong ba tháng đã giúp cải thiện ham muốn tình dục (46, 47, 48).
Các nghiên cứu cũng cho thấy củ maca có thể cải thiện khả năng tình dục. Ở nam giới mắc rối loạn chức năng cương dương nhẹ, 2.4 g củ maca khô đã giúp cải thiện chức năng cương dương tự phát và đời sống tình dục (49).
Dùng 1.75 gram bột củ maca mỗi ngày trong ba tháng cũng làm tăng số lượng và khả năng di chuyển của tinh trùng ở nam giới khỏe mạnh (50).
Những phát hiện này đã được khẳng định trong các tổng kết nghiên cứu, nhưng các nhà nghiên cứu lưu ý rằng bằng chứng vẫn chưa đủ mạnh và cần có nhiều nghiên cứu hơn trước khi đưa ra các tuyên bố xác đáng (51, 52).
Ngoài ra, củ maca dường như không ảnh hưởng đến mức hoóc-môn. Dùng 1.5-3 gam củ maca mỗi ngày trong ba tháng không có bất kỳ tác dụng nào lên testosterone hay các hoóc-môn sinh dục khác ở những người đàn ông khỏe mạnh và có khả năng sinh sản tốt (53).
Tóm lại: Dùng thực phẩm chức năng từ củ maca có thể cải thiện ham muốn tình dục, cũng như khả năng sinh sản và khả năng tình dục.
Các mẹo khác
Có rất nhiều phương pháp có thể giúp cải thiện khả năng sinh sản, dù tình trạng này do nhiều nguyên nhân gây ra.
Bạn cũng nên nhớ rằng khả năng sinh sản và ham muốn tình dục thường đi đôi với sức khoẻ tổng thể.
Chính vì vậy mà bất cứ điều gì cải thiện sức khoẻ tổng thể cũng đồng thời có thể tăng cường khả năng sinh sản.
Dưới đây là 8 mẹođể tăng khả năng sinh sản và số lượng/chất lượng tinh trùng:
- Sống lành mạnh: Sống không lành mạnh làm suy giảm sức khỏe cũng như khả năng sinh sản (54).
- Giảm cân: Béo phì có liên quan đến vô sinh. Nếu bạn mắc cả vô sinh và béo phì, giảm cân nên là một trong những mục tiêu hàng đầu (55, 56, 57).
- Hạn chế uống rượu bia: Tránh uống nhiều cồn vì nó có thể làm giảm mức testosterone và làm giảm chất lượng tinh dịch (58, 59).
- Bổ sung đủ folate: Một vài nghiên cứu chỉ ra rằng lượng folate thấp có thể làm giảm chất lượng tinh dịch (60, 61).
- Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ rất cần thiết để cho một cơ thể khỏe mạnh. Ngủ quá ít hoặc quá nhiều cũng có thể làm suy giảm chất lượng tinh trùng (62).
- Ăn hạt óc chó: Ăn nhiều thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, như hạt óc chó, có vẻ như rất có lợi cho khả năng sinh sản (63).
- Cân nhắc dùng thực phẩm chức năng: Thực phẩm chức năng bổ sung chất chống oxy hóa cũng rất hiệu quả. Một số bằng chứng cho thấy coenzyme Q10 có thể cải thiện chất lượng tinh dịch (64, 65).
- Tránh ăn nhiều đậu nành: Đậu nành có nhiều chất isoflavone, có liên quan đến sự suy giảm chất lượng tinh dịch (66).
Tóm lại: Nếu bạn mắc chứng vô sinh, những thay đổi trong lối sống hoặc các thực phẩm chức năng nói trên có thể giúp ích cho bạn. Tuy nhiên, bằng chứng cho hầu hết những cách này là không nhiều và cần phải được nghiên cứu kỹ lưỡng hơn.
Kết luận
Vô sinh ảnh hưởng đến rất nhiều nam giới trên toàn thế giới.
Nếu bạn là một trong số họ, bạn nên ưu tiên tập trung vào cải thiện sức khoẻ tổng quát. Nhiều lời khuyên được nhắc đến trong bài viết này là những yếu tố chính của một lối sống lành mạnh.
Dù không có phương pháp nào được khẳng định chắc chắn sẽ phát huy hiệu quả, nhưng nếu bạn bị thiếu hụt chất dinh dưỡng hay có nồng độ testosterone thấp, những cách này có thể sẽ giúp được bạn.